R

Prof. Dr. Ali Serdar Erdurmaz

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal için24 Şubat 2022’de başlattığı savaş bütün hızıyla Rusya aleyhine sürerken, Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin bir kısım nükleer silahların Beyaz Rusya’ya konuşlandırılacağını açıklamıştır. Putin bu açıklamayı yaparken, talebin Beyaz Rusya lideri Alexander Lukashenko tarafından uzun zamandır dile getirilmekte olduğunu ifade etmiştir.[1]

Putin bu konuşlandırmanın uluslararası nükleer silahların yayılmasının önlenmesi anlaşmasına aykırı olmadığını ve ABD tarafından Avrupa’da konuşlandırılmış olan nükleer silahların bu konuda örnek teşkil ettiğini belirtmiştir.

Konu NATO ve Ukrayna tarafından anında tepkiyle karşılanmış ve klasik silahlarla sürdürülmekte olan savaşı nükleer tırmanmaya çevrilmek istendiği şeklinde bir algının yaratılmasına neden olmuştur.

Başkan Putin’in bu reaksiyonu Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin onu savaş suçlusu ilan etmesi ve tevkif müzekkeresi çıkartmasının[2] hemen ertesinde gelmesi akıllara misilleme olarak yapılıp yapılmadığı sorusunu getirmektedir. 

Beyaz Rusya’daki nükleer tesislerin 1 Temmuz’a kadar tamamlanacağını açıklayan Rus yetkililer silahların kontrolünün Minsk’e bırakılmayacağını belirtmişlerdir. Daha evvel nükleer silah taşıma kapasiteli İskender füzeleri Rusya tarafından Beyaz Rusya’ya gönderilmiştir. [3] Ancak, Başkan Putin ne cins ve hangi miktarda nükleer silah konuşlandırılacağı konusuna bir açıklık getirmemiştir. Eylemin İngiltere’nin “depleted uranyum”[4] içeren anti tank mühimmatını Ukrayna’ya verme kararına karşı alındığını söylemiştir.

Batılı uzmanların yapmış olduğu değerlendirmeye göre, konuşlanacak nükleer mühimmat muhtemelen taktik alanda kullanılmaya yönelik, bölgesel etki yaratacak kapasite olacaktır. Moskova’nın bu yetenekte ABD’nin sahip olduğunun on katı, yaklaşık 2000 taktik harp başlığına sahip olduğu değerlendirilmektedir.

Yapılan bu açıklama karşısında Ukrayna BM Güvenlik Konseyi’nden Beyaz Rusya’nın “nükleer tehdit” sayılması için acil toplantı talebi gündeme gelmiştir. Bu talep büyük olasılıkla Rusya’nın vetosuyla karşılanacaktır.

NATO kararı tepkiyle karşılarken, AB Avrupa güvenliği için Beyaz Rusya’nın nükleer tehdit sayılacağını açıklayarak ve kararı kınamıştır. Yetkililer Minsk’e daha fazla yaptırım uygulanacağı konusunu ortaya atmışlardır. ABD açıklamalarında daha tedbirli bir yaklaşım sergilemiş ve hem kendilerinin ve hem de Rusya’nın nükleer silah kullanılması konusunda bir hazırlıklarının görülmediğini ifade etmiştir.

Rusya’nın bu girişimi ile Beyaz Rusya topraklarında nükleer silah konuşlandırması Polonya, Litvanya ve Latvia’ya yönelik tehdit oluşturacağı şeklindedir.

Muhtelif kaynakların değerlendirmelerine göre, Rusya bu hareketi ile Batı’yı bir nükleer tehdit ve tırmanma ile korkutmaya ve sindirmeye çalışıyor. Ancak, taktik alanda bu silahları kullanarak hedefler üzerinde büyük hasar yaratsa dahi, Batı’nın kararlılığı ve sonuç üzerinde büyük bir etkisi olmayacaktır.

Sonuç olarak, Rusya Devlet Başkanı Putin’in Beyaz Rusya toprakları üzerinde nükleer silah konuşlandırmasının Avrupa güvenliği açısından nükleer tehdidin genişlemesine neden olacağı aşikardır. Ancak, bunun sıkışan Putin’in elindeki kozları masaya sürmesi anlamında ele alınması ve buna göre hazırlıklı olunmasını zorunlu hale getirmektedir.

Ukrayna savaşı bütün hızıyla Putin’in nihai arzusu hilafına sürmekteyken, bu şekilde bir çıkışla nükleer yayılmayı gündeme getirmesi basit bir olay olarak görülmemelidir. Putin’in Ukrayna’da istediğini elde edemeyip, kaybetmeye doğru giderken, nihai duruma etki etmek ve siyasi üstünlük sağlamak amacıyla bölgede taktik nükleer silah kullanması halinde ABD’nin buna aynıyla karşılık vereceğini kimsenin beklememesi gerektiği düşünülmektedir. ABD karşılık vermesi durumunda nükleer çatışmanın tırmanışa geçerek kendi topraklarına taşınmasından kaçınacaktır. Bu durum savaşın nihai sonucuna mutlak bir etki yapacaktır. Putin mevcut konumuyla hem askeri alanda ve hem de siyasi alanda kaybetmeyi göze alamaz ve almayacaktır. Bunu tersine çevirmek için her türlü imkânı kullanacaktır.

27.03.2023

Prof. Dr. Ali Serdar Erdurmaz

[1] Foreign Policy, ‘Explained: What Russia’s Nuclear Weapons in Belarus Means for the War’, Microsoft Start, Foreign Policy, 2023 <https://www.msn.com/en-in/news/other/explained-what-russia-s-nuclear-weapons-in-belarus-means-for-the-war/ar-AA196PBE>.

[2] Firstpost, ‘Will Vladimir Putin Be Arrested? What the ICC Warrant Means for Russian Leader’, Firstpost <https://www.firstpost.com/explainers/will-vladimir-putin-be-arrested-what-the-icc-warrant-means-for-russian-leader-12312252.html>.

[3] Firstpost, ‘Explained: The Iskander-M Missile System That Russia Is Giving Belarus’, Firstpost, 2023 <https://www.firstpost.com/world/explained-the-iskander-m-missile-system-that-russia-is-giving-belarus-10842351.html>.

[4] IAEA, ‘Depleted-Uranium @ Www.Iaea.Org’, IAEA <https://www.iaea.org/topics/spent-fuel-management/depleted-uranium>.